شهوت و غضب دو راه نفوذ شیطان در بنی آدم
در تفسیر قمی از امام صادق ـ علیه السلام ـ در ضمن حدیثی روایت شده : ابلیس عرض کرد: بارالها تو عادل هستی و هرگز جور و ستم روا نداری. آیا ثواب اعمال و عبودیت من بیهوده شد؟ پرودگار فرمود: هرچه خواهی از امور دنیا بخواه، برابر ثوابِ اعمالِ تو می دهم. شیطان اولین بار دوام زندگی خود را تا روز قیامت خواستار شد. پرودگار فرمود: به تو عطا نمودم.
عرض کرد: مرا بر فرزندان آدم مسلط نما، پرودگار فرمود: تو را بر آنان مسلط نمودم.
عرض کرد: مانند خون در عروق آنان راه یابم. پرودگار فرمود: تو را آنچنان قرار دادم.
عرض کرد: فرزندی برای آنان به وجود نیاید جز اینکه برای من دو فرزند پدید آید و من آنها را ببینم ولی آنها مرا نبینند و به هر صورت که خواهم بر آنها آشکار شوم و به آن صورت در آیم. پرودگار فرمود: عطا نمودم.
عرض کرد: زیاده بفرما. پرودگار فرمود: دل و قلب آنها را محل و منزل تو و ذریه تو قرار دادم . عرض کرد: مرا کافی است .
در تفسیر این روایت آمده است: منظور شیطان از اینکه فرزندی برای آنان به وجود نیاید جز اینکه دو فرزند برای من پدید آید مراد آن باشد که در نهاد هر یک از افراد بشر دو نیروی شهوت و غضب بگذاری تا بتوانم با آن دو نیرو، بر آنان مسلط شوم و بر عقلشان غلبه یابم.
و منظور از اینکه من آنها را ببینم ولی آنها مرا نبینند این است که ابلیس کاملا بر خاطرات پی در پی و اندیشه و مکر بشر، هر لحظه آگاه باشد و لحظه ای از افکار بشر پنهان نباشد و بتواند با آن وسوسه نماید و بر مردم امر متشبه نشود و تشخیص ندهند که نیرنگ شیطانی است، بلکه هر عمل پسندیده و یا ناپسند را از فکر و اندیشه خود پندارند که زیاده سبب فرهیختگی آنها خواهد بود، زیرا چه بسیار انجام امور خیر و مصالح عمومی و یا عبادت که بواسطۀ ترغیب ابلیس آغاز می شود و به نیرنگ او به پایان می یابد.
و اما منظور از اینکه به هر صورت که خواهم در آیم، این است که چنانچه اجرای نیرنگ و دشمنی من با بشر وابسته به آن شود که خود را به طور تمثل به هیئت حیوان یا بشر نمایش دهم و بر تخیل آنها احاطه یابم که تمثل مرا تجسم پندارند و بتوانم نیرنگ خود را بر آنان تحمیل نماییم. همچنانکه ابلیس به صورت پیرمردی در دارالندوه خود را به مشرکین ارائه داد و پیشنهاد کرد و همه سخنان او را شنیدند که می گفت همه قبایل عرب باید در قتل محمد ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ شرکت کنند به این صورت که از هر قبیله ای یک نفر انتخاب شود و از قریش نیز یک نفر و همه شبانه در بستر، او را به قبل رسانند.
اما منظور از اینکه قلب و دل بشر را محل و منزل ابلیس و فرزندان وی قرار دادم، مراد آن باشد که اکثر افراد بشر بر حسب طبع، پایبند هوا و هوس و به کار بردن نیروی شهوت و غضب هستند. در این صورت ابلیس کاملا می تواند بر خاطرات آنان فرمانروایی کند و با نیروی جاذبه خود آنها را برباید و نیرنگ خود را بر آنان تحمیل کند.
در روایت دیگری از امام صادق ـ علیه السلام ـ آمده است که : قلب بشر دارای دو نیروی پذیرش و شنوائی است و بر یکی از آن دو، فرشته ای گماشته شده که او را به خیر ارشاد می کنند و بر دیگری شیطانِ فتنه انگیزی گمارده شده . و هر یک او را امر و نهی می نمایند. شیطان او را به گناه دعوت می کند و فرشته او را از عصیان می ترساند...
